Publieksacademie Utrecht: Onderwijs en armoede

Welkom door dagvoorzitter Marijke Roskam en Deirdre Carasso (directeur bibliotheek Utrecht)
Gemiddeld 2 kinderen per klas die zich zorgen maken over geld, deze kinderen hebben echt een
slechtere start.
Centrale vragen vandaag:

• Hoe kunnen we elkaar helpen?
• Eerlijke en gelijke kansen bij kinderen/jongeren, wat moet je doen?
• Waar zijn kinderen het meest bij gebaat?

Videoboodschap Anke Klein (wethouder onderwijs gemeente Utrecht)
Samenwerken rondom school is belangrijker dan ooit. Ieder kind verdient de kans om zich optimaal
te ontwikkelen. Het inkomen van ouders mag daarin geen rol spelen. Praten over geld en daarmee
leren omgaan is belangrijk. En kinderen en jongeren moeten kunnen werken aan hun toekomst
zonder zorgen over geld.

Relatie armoede en onderwijskansen door Fawzia Nasrullah (bestuurder PCOU Willibrord)
Armoede en onderwijskansen. Als kind zelf relatieve armoede gekend. In haar tijd was het normaal
om met een Barbie te spelen. Iedereen had een Barbie, maar zij niet. In het onderwijs kunnen
mensen echt het verschil maken voor kinderen en jongeren.
Als school bereid je kinderen voor op een leven in de samenleving. Talentgericht werken en jongeren
in hun kracht zetten. Maar de leerkracht kan dit niet alleen. Goed onderwijs is ook afhankelijk van
andere professionals en goede omstandigheden voor het kind. Daarom moet er in de
onderwijsagenda aandacht zijn voor armoede. Zowel het voorkomen als het beperken.

Omgaan met armoede op scholen door lector Mariëtte Lusse en Eugenie Mac-Nack
Alle scholen hebben te maken met armoede. Bij de ene school is het duidelijker aanwezig dan bij de
ander en daarom is er bij de ene school meer aandacht voor armoede dan bij de ander. Kinderen in
Nederland krijgen niet dezelfde kansen door armoede. In absolute zin groeien de meeste kinderen in
armoede op bij werkende ouders. Naast generationele armoede is er ook situationele armoede, door
scheiding, faillissement. Kinderen hebben letterlijk minder ruimte in hun hoofd om te leren door
armoede.

Wat is de rol van scholen? Zij kunnen steun bieden aan een kind om uit armoede te klimmen. In de
handreiking Omgaan met armoede op scholen zijn de mogelijkheden tot steun te vinden. De taak van
de leraar is vooral een veilige sfeer te creëren om armoede bespreekbaar te maken.
Omgaan met armoede loopt op 3 niveaus: Signaleren, Ondersteunen, Stimuleren (SOS). Naast de
handreiking voor het onderwijs, komt er ook een handreiking voor het sociaal domein en de
jeugdgezondheid. Scholen kunnen het namelijk niet alleen. Hieronder een korte weergave van
Mariëtte Lusse tijdens de Publieksacademie. Alle informatie is uiteraard terug te lezen in de
handreiking.

Signaleren:
Benut je kennismakingsgesprek. Als leraar geef je aan dat er ruimte is binnen de school om
geldzorgen bespreekbaar te maken, ouders hoeven dus niet meteen te antwoorden. Als docent geef
je een opening. In de handreiking zit ook een signaleringslijst en ook concrete tips met
handelingsperspectief.

Ondersteunen
Beperk te schoolkosten. Vanaf september nieuwe wet waar vrijwillige ouderbijdrage niet meer geldt;
zorg voor overzicht van alle hulpfondsen. Maar let ook op de verborgen kosten voor school (fiets,
kleding, kerst).

Stimuleren
Dit gaat verder dan de acute nood. Financiële educatie; leefstijl educatie; verlengde schooldag;
kinderen leren omgaan met tegenslagen en stress; scholen die ouders helpen versterken.

Eugenie Mack-Nack
Moeder van vijf kinderen en ervaringsdeskundige. Armoede is vanuit ouders gezien een
overlevingsmechanisme. De normale dingen worden ineens heel moeilijk. Het lijken kleine dingen
maar alle die kleine dingen leveren stress op. Armoede stigmatiseert erg, je wordt snel als dom
gezien. Volgens het Nibud kan je bijna niet rondkomen van een uitkering. Kinderen beschermen hun
ouders door te zeggen dat ze geen zin hebben om ergens aan mee te doen.
Om je kind te laten sporten moet je soms wel drie fondsen aanschrijven. Advies aan de scholen om
ouders meer te betrekken. Er moet meer doorgedacht worden wat er precies nodig is, bijvoorbeeld
wel een laptop maar geen internet. Vraag het aan de ouders en kinderen zelf, ze weten vaak heel
goed wat ze nodig hebben.

Werksessies met centrale vraag: hoe kunnen we meer kinderen in armoede zien en versterken?
In groepen van max 8 personen gaan de deelnemers met elkaar in gesprek. Wat kun jij morgen beter
doen? Wat heb je daarvoor nodig? Wie heb je daarvoor nodig?

Opbrengsten werksessies

• Creëer lesmateriaal voor financiële educatie, maar creëer vooral ruimte in het schoolcurriculum om dit in te passen. Ga in gesprek met ouders over vrije tijdsbesteding, niet alleen met de kinderen. De oplossing zit niet alleen bij de mensen in armoede maar ook juist bij mensen die niet in armoede leven.
• Elkaar versterken. Veerkracht vergroten: Belangrijk dat kinderen rolmodellen kennen, mentorsystemen of maatje projecten. Normaliseren is ook belangrijk. Dat we geldzorgen met elkaar bespreekbaar maken en houden.
• En weten waar je terecht kunt. Door de bomen het bos vinden is in het woud van mooie initiatieven moeilijk. De Utrechtste Armoedecoalitie heeft al een eerste poging gedaan, maar op haar website staan bijvoorbeeld weer niet interessante buddy-projecten op.

Vervolg
Wethouder Linda Voortman roept alle deelnemers op om rondom de Internationale Dag van de
Armoede (17 oktober) weer bij elkaar te komen. Om terug te komen op wat we allemaal gedaan
hebben met de ideeën van vandaag.

• Input voor landelijke alliantie
• Financiële educatie in het schoolcurriculum.
• Overzicht van mogelijkheden. Niet alleen fondsen, maar ook bijvoorbeeld maatjesprojecten, koffie ochtenden voor lotgenoten etcetera.
• Armoede adviseur op de scholen.
• Fondsen en regelingen makkelijker bereikbaar maken.
• Ouders versterken is net zo belangrijk als de kinderen bereiken.